Το αρχαίο εξωκκλήσι του Αποστόλου Θωμά στο Κίτι Λάρνακας, που ανακαλύφθηκε το 2020
Οικονόμου Νικόλαου Πάτσαλου
Τα μνημεία κάθε τόπου και ιδιαίτερα τα εκκλησιαστικά είναι οι ρίζες πάνω στις οποίες στηρίζονται οι άνθρωποι, για να επιβιώσουν. Στο Κίτι Λάρνακας εκτός από τον περίφημο ναό της Παναγίας της Αγγελόκτιστης, τον χρόνο που μας πέρασε με τη συμβολή του Τμήματος Αρχαιοτήτων υπό την επίβλεψη του κ. Γιώργου Φιλοθέου (αρχαιολόγου), αναδείχθηκε ακόμα ένα αξιόλογο μνημείο, το εξωκκλήσι του Αγίου ενδόξου Αποστόλου Θωμά. Πρόκειται για ένα μικρό υπόγειο καμαροσκέπαστο εκκλησάκι του 16ου αιώνα.
Η τιμή του αποστόλου Θωμά είναι αρχαία στο Κίτι, καθώς αυτό γνωστοποιείται από την προφορική παράδοση από γενιά σε γενιά. Τον 20ό αιώνα ο άγιος τιμάτο στο πρόσθετο εκκλησάκι (χτίσμα του 1922), που βρισκόταν για χρόνια πάνω από το αρχαίο οικοδόμημα του 16ου αιώνα. Το ανατολικό μέρος του ναού, το οποίο για χρόνια χρησιμοποιείτο ως ιερό βήμα, αποτελούσε την κορυφή του παλαιού ναού. Η ανομοιότητα του ανατολικού μέρους με το υπόλοιπο συγκρότημα ήταν ένδειξη πως σίγουρα υπήρχε άλλος αρχαιότερος ναός. Η εκκλησιαστική επιτροπή του Ιερού Ναού Παναγίας Αγγελόκτιστης έλαβε την πρωτοβουλία σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, όπως πραγματοποιηθεί ανασκαφή.
Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών (Απρίλιος του 2019) η «καλή μας περιέργεια» αυξανόταν με την αγωνία της ανακάλυψης του καινούργιου. Αναμέναμε ως άλλοι «Θωμάδες» να «εξερευνήσουμε» και να «ψηλαφήσουμε» την καινούργια ιστορική πραγματικότητα που ήταν κρυμμένη στη γη από το 1922, μέχρι που «είδαμε» και «ψηλαφήσαμε» ένα όμορφο, υπόγειο αρχαίο εκκλησάκι μέσα στη γη.
Ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού μάς πληροφορούν πως γνώριζαν για την ύπαρξη του παλαιού ναού του Αποστόλου Θωμά από τους προγόνους τους και ότι η εξαφάνιση του αρχαίου οικοδομήματος οφειλόταν σε μία πλημμύρα του ποταμού, που κάποτε φαίνεται να περνούσε από εκεί. Επιπρόσθετα, πολλές είναι οι μαρτυρίες, οι οποίες διασώζουν τη μνήμη της καθιερωμένης πανηγυρικής μνήμης του αποστόλου Θωμά στο περιώνυμο εκκλησάκι του, την Κυριακή του Αντίπασχα, πράγμα που συνεχίζεται έως και σήμερα.
Ακόμη, η ύπαρξη παλαιότερου ναού επιβεβαιώνεται και από εικόνα του 1919 του Νεόφυτου Ν. Ζωγράφου, ο οποίος καταγόταν από τη γειτονική κοινότητα της Τερσεφάνου, που απεικονίζει την Ψηλάφηση του αποστόλου Θωμά. Η εικόνα αυτή βρισκόταν στον Ναό του Αποστόλου Θωμά, όπως βρίσκεται μέχρι σήμερα. Η χρονολογία της εικόνας προηγείται τρία χρόνια της ανακαίνισης του παλαιότερου οικοδομήματος. Η σωζόμενη επιγραφή πάνω από τη βόρεια πόρτα του ναού, η οποία μαρτυρεί ότι ο ναός ανακαινίσθηκε, αναγράφει τη χρονολογία 1922. Επομένως, η εικόνα βρισκόταν στον ναό προ και μετά την ανακαίνιση. Συνεπώς, η εικόνα αυτή αποτελεί ένα ελάχιστο απομεινάρι της ένδοξης μνήμης του «μυστολέκτη» μαθητή του Κυρίου, του Αποστόλου Θωμά, στο Κίτι κατά το παρελθόν.
Το Κίτι Λάρνακας, λοιπόν, έχει την ευλογία να έχει αφιερωμένο ένα από τα εξωκκλήσιά του στον Απόστολο Θωμά, θυμίζοντάς μας με αυτό τον τρόπο την αποστολική χριστιανική μας ταυτότητα με την οποία μάς προίκισαν οι άγιοι ένδοξοι απόστολοι Παύλος, Βαρνάβας και Μάρκος κατά τις αποστολικές τους περιοδείες στην Κύπρο. Το εξωκκλήσι του Αποστόλου Θωμά βρίσκεται εντός του σημερινού κοιμητηρίου. Βέβαια, το κοιμητήριο του χωριού δεν βρισκόταν εξ αρχής στη σημερινή του τοποθεσία (1984), αφού η αρχική τοποθεσία του κοιμητηρίου του χωριού ήταν ο προαύλιος χώρος του ναού της Παναγίας της Αγγελόκτιστης. Συνεπώς, σε καμία περίπτωση ο ναός του Αποστόλου Θωμά στο Κίτι δε χτίστηκε ως κοιμητηριακός ναός, πράγμα που συναντάμε σε σύγχρονα εκκλησάκια αφιερωμένα στον απόστολο, όπως συμβαίνει στον σύγχρονο κοιμητηριακό ναό του αγίου στο Παραλίμνι.
Σήμερα το εξωκκλήσι του Αποστόλου Θωμά αποτελεί άλλο ένα καταφύγιο προσευχής για όλους τους κατοίκους της Κοινότητας. Γειτονεύει με τον Άγιο Λεόντιο των Περβολιών προς τα βόρεια, την Αγία Μαρίνα της Τερσεφάνου προς τα νότια και τέλος με τον ερειπωμένο Άγιο Γεώργιο προς τα Δυτικά· φάροι και ασφαλείς προστάτες της περιοχής. Το εξωκκλήσι πανηγυρίζει τόσο στις 6 Οκτωβρίου, ημέρα μνήμης του Αποστόλου Θωμά, κατά την οποία τελείται ιερά αγρυπνία, αλλά και την Κυριακή του Αντίπασχα, που τελείται πανηγυρική Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία. Επίσης, Θεία Λειτουργία στο εξωκκλήσι τελείται κάθε Σάββατο.
Βλ. Μηναίο Οκτωβρίου, Οἶκος τῆς ἑορτῆς.
Βλ. Πρξ. 13, 4-12 και 15, 37-39.
Σε φωτογραφίες της Αγγελόκτιστης του 1941 φαίνεται ξεκάθαρα πως η αυλή της εκκλησίας ήταν χώρος κοιμητηρίου Βλ. Φωτογραφικό Αρχείο Ιερού Ναού Παναγίας Αγγελόκτιστης.
Εκ της Ιεράς Μητροπόλεως Κιτίου
Θέλω να ζήσω με τον Θεό, να τον γνωρίσω καλύτερα. Θέλω να μάθω να προσεύχομαι, να μιλάω με τον Θεό, να πηγαίνω στην εκκλησία. Αλλά δεν ξέρω πολλά πράγματα. Μου φαίνονται κάπως δύσκολα…
Σχετικά άρθρα με «Το αρχαίο εξωκκλήσι του Αποστόλου Θωμά στο Κίτι Λάρνακας, που ανακαλύφθηκε το 2020»:
Ανέστη Χριστός και μας χάρισε πάλι την ζωή!
Αναστήτω ο Θεός – Πάσχα Ιερόν (Στιχηρά του Πάσχα)
Άγιος Πορφύριος: Η απελπισία και η απογοήτευση είναι το χειρότερο πράγμα
Μαζί Του ο Σταυρός μυρίζει πάντα Ανάσταση!
Προσθέστε Σχόλιο